ضرورت کنترل زبان ( اخلاقى ، تربیتى (
وَ
قَالَ علی[علیه السلام] اللِّسَانُ سَبُعٌ إِنْ خُلِّیَ عَنْهُ عَقَرَ .
ترجمه:. و درود خدا بر او ، فرمود : زبان تربیت
نشده ، درنده اى است که اگر رهایش کنى مى گزد.
ضرورت کنترل زبان ( اخلاقى ، تربیتى (
وَ
قَالَ علی[علیه السلام] اللِّسَانُ سَبُعٌ إِنْ خُلِّیَ عَنْهُ عَقَرَ .
ترجمه:. و درود خدا بر او ، فرمود : زبان تربیت
نشده ، درنده اى است که اگر رهایش کنى مى گزد.
ارزش تذکّر دادن اشتباهات ( اخلاقى ، اجتماعى (
وَ قَالَ علی[علیه السلام] مَنْ حَذَّرَکَ کَمَنْ بَشَّرَکَ .
ترجمه :.و درود خدا بر او فرمود : آن که تو را هشدار داد ، چون کسى است که مژده داد
توانگرى و شهوت ها( اخلاقى (
وَ قَالَ علی[علیه السلام] الْمَالُ مَادَّةُ الشَّهَوَاتِ .
ترجمه :.و درود خدا بر او ، فرمود : ثروت ، ریشة شهوت هاست.
ارزش قناعت و خودکفایى( اخلاقى (
وَ قَالَ علی[علیه السلام] الْقَنَاعَةُ مَالٌ لَا یَنْفَدُ .
ترجمه :.قال
الرضى و قد روى هذا الکلام عن النبى (ص(
و درود خدا بر او ، فرمود : قناعت ،
ثروتى است پایان نا پذیر .(این سخن از رسول خدا (ص) نیز نقل شده است.
تهی دستى و تنهایى ( اخلاقى ، اجتماعى (
وَ قَالَ علی[علیه السلام] الْغِنَى فِى الْغُرْبَةِ وَطَنٌ وَ الْفَقْرُ فِى الْوَطَنِ غُرْبَةٌ .
ترجمه : درود خدا بر او، فرمود : ثروتمندى در غربت ، چون در وطن بودن و تهیدستى در وطن ، غربت است.
اقسام بردبارى ( اخلاقى (
وَ قَالَ علی[علیه السلام] الصَّبْرُ صَبْرَانِ صَبْرٌ عَلَى مَا تَکْرَهُ وَ صَبْرٌ عَمَّا تُحِبُّ .
ترجمه :و درود خدا بر او ، فرمود : شکیبایى دو گونه است : شکیبایى بر آنچه خوش نمى دارى و شکیبایى در آنچه دوست مى داری.
ارزش هاى اخلاقى ( اخلاقى ، اجتماعى (
وَ قَالَ علی[علیه السلام] لَا غِنَى کَالْعَقْلِ وَ لَا فَقْرَ کَالْجَهْلِ وَ لَا مِیرَاثَ کَالْأَدَبِ وَ لَا ظَهِیرَ کَالْمُشَاوَرَةِ .
ترجمه :.و درود خدا بر او ، فرمود : هیچ ثروتى چون عقل ، و هیچ فقرى چون نادانى نیست . هیچ ارثى چون ادب ، و هیچ پشتیبانى چون مشورت نیست .
شناخت جایگاه سخاوت و ایثارگری ( اخلاقى ،اقتصادی، اجتماعى (
وَ قَالَ علی[علیه السلام] السَّخَاءُ مَا کَانَ ابْتِدَاءً فَأَمَّا مَا کَانَ عَنْ مَسْأَلَةٍ فَحَیَاءٌ وَ تَذَمُّمٌ .
ترجمه :.و درود خدا بر او، فرمود : سخاوت آن است که تو آغاز کنى ، زیرا آنچه با درخواست داده مى شود یا از روى شرم و یا از بیم شنیدن سخن نا پسند است .
روش برخورد با شکست خوردگان ( اخلاقى ، سیاسى (
وَ قَالَ علی[علیه السلام] أَوْلَى النَّاسِ بِالْعَفْوِ أَقْدَرُهُمْ عَلَى الْعُقُوبَةِ .
ترجمه :.و درود خدا بر او ، فرمود : سزاوار ترین مردم به عفو کردن ، تواناترینشان به هنگام کیفر دادن است .
قدرت و عیب پوشى ( اخلاقى ، اجتماعى (
وَ قَالَ علی[علیه السلام] عَیْبُکَ مَسْتُورٌ مَا أَسْعَدَکَ جَدُّکَ .
ترجمه :.و درود خدا بر او ، فرمود : عیب تو تا آن گاه که روزگار با تو هماهنگ باشد ، پنهان است .
راه جذب دلها ( اخلاقى ، اجتماعى (
وَ قَالَ علی[علیه السلام] قُلُوبُ الرِّجَالِ وَحْشِیَّةٌ فَمَنْ تَأَلَّفَهَا أَقْبَلَتْ عَلَیْهِ
ترجمه :.و درود خدا بر او ، فرمود : دل هاى مردم گریزان است ، به کسى روى آورند که خوشرویى کند .
شناخت بزرگوار و پُست فطرت ( اخلاقى، اجتماعى (
وَ قَالَ علی[علیه السلام] احْذَرُوا صَوْلَةَ الْکَرِیمِ إِذَا جَاعَ وَ اللَّئِیمِ إِذَا شَبِعَ .
ترجمه :.و درود خدا بر او ، فرمود : از یورش بزرگوار به هنگام گرسنگى ، و تهاجم انسان پُست به هنگام سیرى ، بپرهیز.
شناخت ارزش ها ( اخلاقى )
وَ قَالَ علی[علیه السلام] قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَى
قَدْرِ هِمَّتِهِ وَ صِدْقُهُ عَلَى قَدْرِ مُرُوءَتِهِ
وَ شَجَاعَتُهُ عَلَى قَدْرِ أَنَفَتِهِ وَ عِفَّتُهُ عَلَى قَدْرِ غَیْرَتِهِ .
ترجمه :.و
درود خدا بر او ، فرمود : ارزش مرد به اندازة همت اوست ، و راستگویى او به میزان
جوانمردى اش ، و شجاعت او به قدر ننگى است که احساس مى کند
و پاکدامنى او به اندازة غیرت اوست .
ارزش پشیمانى و زشتى غرور زدگى ( اخلاقى (
وَ قَالَ علی[علیه السلام] سَیِّئَةٌ تَسُوءُکَ خَیْرٌ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ حَسَنَةٍ تُعْجِبُکَ .
ترجمه :.درود خدا بر او ، فرمود : گناهى که تو را پشیمان کند بهتر از کار نیکى است که تو را به خود پسندى وا دارد.
راه شناخت مؤمن و منافق ( اخلاقى ، انسان شناسى ، سیاسى (
وَ قَالَ علی[علیه السلام] لَوْ ضَرَبْتُ خَیْشُومَ الْمُؤْمِنِ بِسَیْفِى هَذَا عَلَى أَنْ یُبْغِضَنِى مَا أَبْغَضَنِى وَ لَوْ صَبَبْتُ الدُّنْیَا بِجَمَّاتِهَا عَلَى الْمُنَافِقِ عَلَى أَنْ یُحِبَّنِى مَا أَحَبَّنِى وَ ذَلِکَ أَنَّهُ قُضِیَ فَانْقَضَى عَلَى لِسَانِ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ ص أَنَّهُ قَالَ یَا عَلِیُّ لَا یُبْغِضُکَ مُؤْمِنٌ وَ لَا یُحِبُّکَ مُنَافِقٌ .
ترجمه :.و
درود خدا بر او ، فرمود : اگر با شمشیرم بر بینى مؤمن بزنم که دشمن من شود ، با من
دشمنى نخواهد کرد ، و اگر تمام دنیا را به منافق ببخشم تا مرا دوست بدارد ، دوست
من نخواهد شد و این بدان جهت است که قضاى الهى جارى شد ، و بر زبان پیامبر اُمى
(ص) گذشت که فرمود :
" اى على ! مؤمن تو را دشمن نگیرد ، و
منافق تو را دوست نخواهد داشت
."
ارزش آخرت گرایى ( اخلاقى(
وَ قَالَ علی[علیه السلام] طُوبَى لِمَنْ ذَکَرَ الْمَعَادَ وَ عَمِلَ لِلْحِسَابِ وَ قَنِعَ بِالْکَفَافِ وَ رَضِیَ عَنِ اللَّهِ .
ترجمه :.و درود خدا بر او ، فرمود : خوشا به حال کسى که به یاد معاد باشد ، براى حسابرسى قیامت کار کند ، با قناعت زندگى کند ، و از خدا راضى باشد.
الگوهاى انسانى (فضائل اخلاقى یکى از یاران) (اخلاقى ، تاریخى(
وَ قَالَ علی[علیه السلام] فِى ذِکْرِ خَبَّابِ بْنِ الْأَرَتِّ یَرْحَمُ اللَّهُ خَبَّابَ بْنَ الْأَرَتِّ فَلَقَدْ أَسْلَمَ رَاغِباً وَ هَاجَرَ طَائِعاً وَ قَنِعَ بِالْکَفَافِ وَ رَضِیَ عَنِ اللَّهِ وَ عَاشَ مُجَاهِداً .
ترجمه :.در یاد یکى از یاران ،" خباب بن أرت" فرمود : خدا خباب بن أرت (12) را رحمت کند ، با رغبت مسلمان شد و از روى فرمانبردارى هجرت کرد ، و با قناعت زندگى گذراند ، و از خدا راضى بود، و مجاهد زندگى کرد.
بیمارى و پاک شدن گناهان (اخلاقى ، معنوى)
ترجمه :.و
درود خدا بر او به یکى از یارانش که بیمار بود فرمود : خدا آنچه را که از آن شکایت
دارى ( بیمارى ) موجب کاستن گناهانت قرار داد ، در بیمارى پاداشى نیست اما گناهان
را از بین مى برد ، آن ها را چونان برگ پاییزى مى ریزد و همانا پاداش در گفتار به
زبان ، و کردار با دست ها و قدم هاست ، و خداى سبحان به خاطر نیت راست ، و درون
پاک ، هرکس از بندگانش را که بخواهم وارد بهشت خواهد کرد .
مى گویم : ( راست گفت امام على [علیه
السلام] " درود خدا بر او باد " که بیمارى پاداشى ندارد ، بیمارى از
چیزهائى است که استحقاق عُوُض دارد ، و عوض در برابر رفتار خداوند بزرگ است نسبت
به بندة خود ، در نا ملایمات زندگى و بیمارى ها و همانند آن ها ، اما اجر و پاداش
در برابر کارى است که بنده انجام مى دهد. پس بین این دو تفاوت است که امام [علیه السلام] آن را
با علم نافذ و رأى رساى خود ، بیان فرمود .
راه شناخت عاقل و احمق ( اخلاقى(
و قد روى عنه علی[علیه السلام] هذا المعنى بلفظ آخر و
هو قوله
قَلْبُ الْأَحْمَقِ فِى
فِیهِ وَ لِسَانُ الْعَاقِلِ فِى قَلْبِهِ
.و معناهما واحد .
و درود خدا بر او ، فرمود : قلب احمق در
دهان او ، و زبان عاقل در قلب او قرار دارد .