نشانه های ظهور-پرچم‏ های سیاه از خراسان

در فرهنگ مهدویّت از وجود «پرچم‏های سیاه از خراسان» به عنوان نشانه ظهور یاد شده و درباره آن روایاتی چند از معصومین ‏علیهم السلام نقل شده است. مضمون این روایات آن است که پیش از ظهور امام مهدی‏ علیه السلام در منطقه خراسان (خراسان قدیم، شامل: قسمت‏های زیادی از ایران، افغانستان، ترکمنستان، تاجیکستان و ازبکستان) انقلابی برپا می‏شود و مردم در حالی که پرچم‏های سیاه را به اهتزاز در آورده‏  اند، به حرکت در می‏ آیند.
پدیدار شدن این نشانه ظاهراً در آستانه ظهور و یا اندکی پیش از آن خواهد بود؛ به گونه‏ای که حضرت مهدی‏ علیه السلام آنان را به سوی خویش فرا می‏خواند.
امام باقرعلیه السلام می‏فرماید: «تَنْزِلُ الرّایاتُ السُّودُ حَتّی تَخْرُجَ مِنْ خُراسان اِلَی الکُوفَةِ فَاِذا ظَهَرَ المَهْدِیُ‏ علیه السلام بَعَثَ اِلَیهِ بِالبَیْعَةِ» «پرچم‏های سیاهی از خراسان بیرون می‏ آید و به جانب کوفه به حرکت در می ‏آیند. پس چون مهدی‏ علیه السلام ظاهر شود، اینان کسی را جهت بیعت نزد آن حضرت می‏ فرستند».
به غیر از این روایت، احادیث دیگری نیز وجود دارد که نشان می‏دهد خروج پرچم‏های سیاه از خراسان، قیامی است که در آینده و در آستانه ظهور برپا می‏شود. در حقیقت، برخی از یاران حضرت مهدی‏ علیه السلام همراه آن پرچم‏های سیاه خواهند بود.
رسول خداصلی الله علیه وآله فرموده است: «اِذَا رَأیْتُمُ الرّایاتِ السُّودَ قَد اَقْبَلَتْ مِنْ خُراسانَ فَأتُوها وَلَو حَبْواً عَلَی الثَّلْجِ فَاِنّ فیها خَلیفَةَ المَهْدِیّ»؛
برخی احتمال داده ‏اند: منظور از خروج پرچم‏های سیاه از خراسان، همان قیام ابومسلم خراسانی (در سال 140ه .ق) علیه حاکمیت هزار ماهه بنی‏امیه است. که به از هم گسستن حکومت بنی‏امیه و روی کارآمدن بنی‏ عباس انجامید! مستند اینان، روایت زکار از امام صادق‏ علیه السلام و بعضی قراین و مؤیدات تاریخی است.
در این روایت، با اشاره به نام و مشخصات ابومسلم خراسانی، از وی به عنوان صاحب پرچم‏های سیاه، یاد شده است.
این احتمال درست نیست؛ زیرا روایت زکار - که مهم‏ترین مستند و دلیل آن به شمار می‏رود - از نظر سند ضعیف و غیرقابل اعتماد است. افزون بر این، تطبیق این نشانه بر شورش ابومسلم خراسانی، در پیش از یک قرن قبل از تولد امام مهدی‏ علیه السلام و نشانه ظهور دانستن آن، بسیار بعید است!
این نکته نیز در خور توجه است که حاکمان بنی‏ عباس، تلاش می‏کردند، قدرت را از دست بنی‏امیه بگیرند؛ از این رو «نفس زکیّه» را مهدی معرفی می‏کردند! و از جانب دیگر می‏خواستند شورش ابومسلم خراسانی را در راستای قیام مهدی‏ علیه السلام و نشانه ظهور وی قلمداد کنند! بر این اساس، بعید نیست حاکمان بنی‏ عباس، به دلخواه خویش، در این روایات دست برده و آنها را با خود تطبیق کرده باشند.
پی نوشت ها:
[1] ر.ک: کتاب الغیبة، ص 452.
[2] کتاب الغیبة، ص 453، ح 457.
[3] اربلی، کشف‏الغمة، ج 2، ص 472.
[4] همچنین ر.ک: مسند احمد، ج 5، ص 277؛ تحفةالاحوذی، ج 6، ص 451؛ کنزالعمال، ج 11، ص 160، ح 31033؛ کتاب الفتن، ص 188.
[5] ر.ک: تاریخ غیبت کبری، ص 458.
[6] الغیبة، ص 125.
[7] چشم به راه مهدی‏ علیه السلام ، ص 296.