نشانه های ظهور امام زمان ( عجل الله فرجه ) - شرایط ظهور

«شرایط ظهور»؛ یعنی، زمینه‏ هایی که امکان تحقق ظهور امام عصرعلیه السلام را فراهم می‏ آورد و آن را امری منطقی و لازم می‏ نمایاند. شرایط ظهور با نشانه‏ های ظهورتفاوت دارد؛ برای مثال وجود تعداد الکافی از پاکدلان برای آغاز انقلاب جهانی در شمار «شرایط ظهور» می‏ گنجد؛ ولی ندای آسمانی و خروج سفیانی، از «نشانه‏ های آن» شمرده می‏شود. البته هر دو باید پیش از ظهور تحقق یابند؛ زیرا ظهور پس از آشکار شدن همه شرایط و نشانه ‏های حتمی آن رخ می‏دهد؛ وگرنه به تحقّق مشروط قبل از وجود شرط و نیز دروغ بودن روایات نشانه‏ های ظهور - که درستی‏شان به طور متواتر و قطعی احراز شده است - می‏ انجامد. [1] .
پاره‏ای از تفاوت‏های شرایط و نشانه‏ های ظهور عبارت است از:
1. توقف ظهور بر شرایط، توقفی واقعی و از نوع توقف معلول بر علت است؛ ولی علامات تنها نزدیک شدن زمان ظهور را می‏ نمایانند. از این رو، وقوع ظهور، بدون تحقق این نشانه‏ ها ممکن است. البته پاره‏ای از نشانه‏ ها - مانند خروج سفیانی و قتل نفس زکیّه - با شرایط ظهور ارتباط عنصری دارند؛ یعنی، از نتایج عصر فتنه‏ ها و انحرافانند و به آماده سازی یکی از شرایط ظهور می ‏انجامند.
2. تحقق هم زمان همه نشانه‏ ها یا گردآمدن آنها در یک زمان، ضرورت ندارد. نشانه‏ ها می‏توانند با فاصله‏ های بسیار اتفاق افتند و در زمان واحد گرد نیایند؛ ولی شرایط چنین نیستند. در نهایت باید تمام شرایط با هم محقق شوند و در یک زمان اجتماع کنند تا ظهور پدید آید.
3. علایم پیش از ظهور، پدید می‏ آیند و از میان می‏ روند؛ ولی شرایط کمی پیش از ظهور رخ می‏ دهند و بعد از تحقّق ظهور نیز باقی‏اند. [2] .

پاره‏ ای از شرایط ظهور:
شرایط ظهور امام عصرعلیه السلام به طور کامل برای ما روشن نیست. بخشی از بنیادی‏ ترین آنها عبارت است از:
1. وجود برنامه و طرحی متعالی که بتواند با ساختار درست، عدل واقعی را در جهان بر پا سازد و سعادت و کمال آدمیان را به ارمغان آورد.
2. وجود رهبر و هدایتگری بزرگ، شایسته و معصوم که از سوی خداوند منصوب شده است.
3. وجود گروهی از انسان‏ های پاک دل و فداکار که در اوج تقوا به سر می‏برند و برای دفاع همه جانبه از برنامه امام معصوم‏ علیه السلام آمادگی دارند.
امام جوادعلیه السلام در این باره فرمود: «و از اصحابش 313 تن به اندازه اصحاب بدر از دورترین نقاط زمین به گرد او فراهم آیند و این همان قول خداوند است که فرمود: «أَیْنَ ما تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللَّهُ جَمیعًا إِنَّ اللَّهَ عَلی کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدیرٌ» [3] و چون این تعداد از اهل اخلاص به گرد او فراهم‏ آیند، خداوند امرش را ظاهر سازد و چون عقد - عبارت از ده هزار نفر باشد - کامل شد به اذن خدای تعالی قیام کند». [4] .
بی‏ تردید برای پدید آمدن ظهور، باید این شرایط محقق شود. وحی و روایات متواتر و قطعی بر تحقق یافتن شرط های اوّل و دوم گواهی می‏دهد.
شرط نخست با بعثت پیامبر خاتم‏ صلی الله علیه وآله محقق شد.
شرط دوم نیز با تولد فرزند امام عسکری‏ علیه السلام در سال 255 ه . تحقق یافت.
آنچه تا کنون به وقوع نپیوسته، شرط سوم است. برای تحقق این شرط باید تلاش کرد و در جهت تربیت نفوس خویش و دیگران کوشید.
البته افزون بر شرطهای یاد شده، احتمال وجود پاره‏ای شرایط دیگر نیز قوی می‏ نماید. بی‏ تردید باید همه آن شرایط واقع شود تا زمینه ظهور به طور کامل فراهم آید. برای تسریع در تحقق این شرایط و رخ نمودن روزگار آرمانی ظهور، دعا و تضرّع در درگاه احدیّت بسیار سودمند است. معصومان‏ علیهم السلام مؤمنان را به دعا در این باره فرمان داده‏اند.
در پایان یاد کرد این نکته شایسته است که گاهی اموری چون وضعیت اسفبار و آکنده از ستم جهان نیز از شرایط ظهور شمرده می‏شود. ممکن است گروهی چنان پندارند که باید در جهت تحقّق این شرط کوشید و به ترویج فساد دست یازید تا پرده‏ های غیبت سریع‏تر کنار رود و ظهور امام عصر واقع شود!
در نادرستی این پندار تردید نیست؛ زیرا:
1. بسیاری از این پدیده‏هایی که ممکن است از شرایط تلقی شوند، در شمار نشانه ‏های ظهور جای دارند و ظهور بر آنها متوقف نیست.
2. ستم فراگیر و شرط ظهور بودنش، قابل تأمل می‏ نماید و می‏توان این پدیده را از نشانه‏ های ظهور به شمار آورد حتی اگر آن از شرایط ظهور باشد، می‏توان ادّعا کرد که در شمار شرایط به معنای مصطلح نمی‏ گنجد؛ زیرا ارتباط آن با ظهور، از نوع ارتباط سبب و مسبب نیست. افزون بر این، حتی اگر ستم فراگیر «شرط اصطلاحی ظهور» به شمار آید؛ در همگونی آن با دیگر شرطها و لزوم تلاش برای تحقق آن تردید وجود دارد؛ زیرا به نظر می‏رسد شرط قهری و تکوینی است؛ یعنی، جهان به رغم تلاش مؤمنان دلسوز، به سمت ستم فراگیر پیش می‏رود.
مؤمنان باید وظیفه خویش را انجام دهند و تکلیف الهی اهل ایمان را - بی‏ آنکه در نتیجه بیندیشند - به جای آورند؛ زیرا نتیجه ندادن و توفیق نیافتن سبب سقوط تکلیف نمی‏ شود.
پی نوشت ها:
[1] تاریخ الغیبة الکبری، ص 395.
[2] همان، ص 400 - 396.
[3] بقره (2)، آیه 148.
[4] کمال‏الدین، ج 2، باب 37، ح 2.