نشانه های ظهور امام زمان‏ (عجل الله فرجه) - انواع نشانه‏ های ظهور

نشانه‏ های ظهور گوناگون است و بر شمردن همه این اقسام، نه چندان مفید است و نه لازم؛ چه آنکه بسیاری از آنها، نشانه‏ های قطعی ظهور نمی‏ باشد. افزون بر این، از نظر سند و محتوا نیز دارای اشکال است و درستی و نادرستی آنها، خیلی روشن نیست. از این رو در تقسیم نشانه‏ ها تنها به موارد ذیل بسنده می‏گردد:
یک . نشانه‏ های حتمی و غیر حتمی
در میان نشانه‏ های ظهور، شماری از آنها به روشنی به عنوان «علایم حتمی ظهور» یاد شده است. منظور از «نشانه‏ های حتمی» - در مقابل نشانه‏ های غیر حتمی - آن است که پدیدار شدن آنها - بدون هیچ قید و شرطی - قطعی و الزامی خواهد بود؛ به گونه‏ای که تا آنها واقع نگردد، حضرت مهدی‏ علیه السلام ظهور نخواهد کرد. البته باید توجه نمود که حتمی و یا مسلم و قطعی بودن وقوع این نشانه‏ ها، به این معنا نیست که پدید نیامدن آنها، محال است؛ بلکه به حسب فراهم بودن شرایط و مقتضیات و نبودن باز دارنده‏ ها، پدید آمدن آنها - اگر خداوند اراده کند - قطعی خواهد بود.
از روایات فراوانی که در میان آنها روایات صحیح نیز وجود دارد حتمی بودن نشانه‏ های پنج گانه ذیل استفاده می‏شود: خروج سفیانی، قیام یمانی، صیحه آسمانی، قتل نفس زکیّه و خسف در بیداء.
امام صادق‏ علیه السلام می‏فرماید: «پنج امر قبل از قیام قائم از نشانه‏ ها است: صیحه و سفیانی و خسف در بیداء و خروج یمانی و قتل نفس زکیّه». [1] .
در پاره‏ای روایات از حتمی بودن آن نشانه ‏ها، چنین تعبیر شده است: امام صادق‏ علیه السلام فرمود: «امور حتمی که قبل از قیام قائم به ناگزیر خواهد بود [عبارت است از:] خروج سفیانی، خسف در بیداء، قتل نفس زکیّه و منادی که از آسمان ندا سر خواهد داد». [2] .
در برابر نشانه‏ های حتمی، نشانه‏ های غیر حتمی قرار دارد؛ یعنی، مقید و مشروط به اموری است که در صورت تحقق آنها، به عنوان نشانه پدید می‏آید. به عبارت دیگر نشانه‏های غیر حتمی شاید پدید آید و شاید پدید نیاید و امام زمان‏ عجل الله فرجه ظهور کند. پاره‏ای از نشانه‏ هایی که به حتمی بودن آنها تصریح نشده، از این قرار است:
1. مرگ و میرها، زلزله‏ ها و جنگ‏ها و آشوب‏ های فراگیر
2. خسوف و کسوف نابه‏ هنگام
3. بارش باران‏ های فراوان و...
دو . نشانه‏ های متصل‏ به ظهور و غیر متصل به ظهور
بر اساس روایاتی چند، شماری از نشانه‏ های ظهور، متصل به آن خواهد بود؛ به گونه‏ای که بین آنها و ظهور حضرت مهدی‏ علیه السلام فاصله زیادی نباشد. البته اینکه فاصله آن نشانه‏ ها تا ظهور چه مدت و یا چند روز است، به طور دقیق روشن نیست؛ ولی قدر مسلم آن است که فاصله زیاد نیست و احتمالاً، مجموعه نشانه‏ های متصل به ظهور، در همان سال ظهور، یا سال پیش‏ازآن، رخ می‏ دهد. براین‏ اساس تردیدی نیست که شماری از نشانه‏ های ظهور، نزدیک ظهور و متصل به آن واقع می‏ شود. در مقابل نشانه‏ های غیرمتصل است که در طول تاریخ در دوران غیبت کبری، اتفاق افتاده و خواهد افتاد.
سه . نشانه‏ های غیر عادی
تحقق نشانه‏ های ظهور - همچون واقع شدن سایر پدیده‏ ها - به روال طبیعی و عادی است؛ ولی پیشگویی برخی از آنها، به گونه‏ای در روایات بازتاب یافته که به نظر می‏رسد، واقع شدن آنها به طور عادی، غیرممکن می ‏نماید و تحقق آنها به صورت غیرطبیعی در چهار چوب معجزه خواهد بود؛ مثلاً طلوع خورشید از مغرب و صیحه آسمانی، اگر همان معنای ظاهری آنها مراد باشد، باید به گونه معجزه رخ دهد؛ زیرا پدیدار شدن چنین اموری، عادتاً ممکن نیست. البته شاید بعضی از این نشانه‏ ها، معنای کنایی و رمزی داشته باشد و به رخدادهایی اشاره کند که پیدایش آنها عادتاً امکان دارد.
در پایان گفتنی است که حدیث‏ های فراوانی در مورد نشانه‏ های ظهور، در منابع روایی وجود دارد. اسناد این روایات، بیشتر ضعیف و غیرقابل اعتماد است. از نظر دلالت نیز، هماهنگی و انسجام لازم بین آنها نیست و پاره‏ای از آنها مصحف و مخلوط می‏باشد.
به نظر می‏رسد، اهمیت بسیار مسأله «مهدویّت» از یک سو و علاقه‏ مندی شدید مسلمانان به آگاهی از چگونگی رخدادهای آینده و پدیدار شدن نشانه ‏های ظهور مهدی‏ عجل الله فرجه ، از سوی دیگر، سبب شده که دشمنان و بدخواهان - به ویژه حاکمان ستمگر - وسوسه شوند که در جهت برآوردن منافع سیاسی خویش، تغییراتی در روایات به وجود آورند. [3] .
اینک با انبوهی از روایات صحیح و غیرصحیح در زمینه نشانه‏ های ظهور، روبه‏رو هستیم که دست کم شماری از آنها از آفت جعل و تحریف مصون نمانده است. متأسفانه کتاب‏ هایی نیز وجود دارد که در آنها از سر جهل و دلسوزی و یا به عمد و از روی غرض، به این امر دامن زده شده است.
البته برخی با گردآوری این روایات، خواسته‏ اند اصل آنها محفوظ بماند و نیز بنمایانند که همگان، در اصل ظهور مهدی‏ عجل الله فرجه اتفاق نظر دارند.
بنابراین التزام به درستی همه این روایات مشکل است و در بررسی نشانه‏ های ظهور، احتمال جعل و تحریف و دسیسه‏ های دست‏ های پنهان سیاست را نباید نادیده گرفت.
البته وجود مواردی از جعل و تحریف، در نشانه‏ های ظهور و یا وجود مدعیان دروغین به عنوان نمونه نشانه‏ ها، هیچ گاه دلیل این نمی‏شود که همه روایات از اعتبار بیفتد و یا اصل همه نشانه‏ ها زیر سؤال برود؛ زیرا دسته‏ای از این نشانه‏ ها مسلّم و قطعی است.
همچنین وجود پاره‏ای اشکالات و ضعف‏ها در نشانه‏ های ظهور و احتمال تحریف و تغییر در آنها از سوی دشمنان و یا ادعاهای واهی برخی شیّادان درباره اصل مهدویّت، هیچ گاه به اصل مهدویّت و اعتقاد به ظهور قائم‏ عجل الله فرجه آسیبی نمی‏رساند؛ زیرا اعتقاد به مهدویّت و ظهور حضرت مهدی‏ عجل الله فرجه مورد اتفاق فریقین است و با تواتر ثابت شده است و هرگز خدشه‏ ای در آن وارد نمی‏ گردد. [4] .

پی نوشت ها:
[1] کتاب الغیبة، ص 436، ح 427.
[2] الغیبة، ص 264، ح 26.
[3] نور مهدی، مقاله علی دوانی، ص 70.
[4] چشم به راه مهدی‏علیه السلام، ص 258.